Wiele osób często boryka się z problemem w którym ZUS zwraca się z roszczeniem o zaległe składki. Najczęściej wynika to z faktu, że dana osoba dokonała rejestracji jednoosobowej działalności gospodarczej w CEiDG, bo taka była potrzeba chwili, po czym nigdy jej nie podjęła, zapominając finalnie o jej formalnym wyrejestrowaniu. Czy brak faktycznego wykonywania działalności jest równoznaczny z obowiązkiem opłacania składek ZUS?
Zgodnie z wyrokiem SA w Lublinie z 17.02.2016r. (sygn. akt III AUa 1006/15) i utrwalonym w orzecznictwie stanowiskiem, „określenie przez samego przedsiębiorcę daty rozpoczęcia działalności gospodarczej wpisywanej do ewidencji powoduje powstanie domniemania faktycznego, że z tą datą działalność gospodarcza została podjęta, które to domniemanie może być obalone, co oznacza, że okres prowadzenia działalności gospodarczej wynikającej z wpisu do ewidencji może być korygowany, stosownie do ustaleń faktycznych i wyników postępowania dowodowego w konkretnej sprawie. Obowiązkowi ubezpieczeń społecznych podlega osoba faktycznie prowadząca działalność gospodarczą (a więc wykonująca tę działalność), a nie osoba jedynie figurująca w ewidencji działalności gospodarczej na podstawie uzyskanego wpisu, która działalności tej nie prowadzi. Tym samym okres pomiędzy uzyskaniem wpisu a jego wykreśleniem nie musi odpowiadać okresowi wykonywania faktycznej działalności gospodarczej. (..). Podkreślić też należy, że prowadzenie działalności gospodarczej jest kategorią obiektywną, niezależnie od tego, jak działalność tę ocenia sam prowadzący ją podmiot i jak ją nazywa oraz czy dopełnia ciążących na nim obowiązków z tą działalnością związanych, czy też nie”.
Obowiązek ubezpieczeniowy
Przepis art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Prowadzenie takiej aktywności zawodowej stanowi tytuł do opłacania składek ubezpieczeniowych do ZUS od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia jej zakończenia, z wyłączeniem okresu, na który została zawieszona na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art.13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych).
Okres ubezpieczeniowy
Obowiązek ubezpieczeniowy powstaje od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Brany nie jest przy tym okres, w którym wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie odpowiednich przepisów (Prawo przedsiębiorców). Co istotne, istotne jest faktyczne wykonywanie działalności i jej zaprzestanie, a nie o jej formalne zarejestrowanie i wyrejestrowanie z odpowiedniego rejestru przedsiębiorców (np. CEiDG). Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym w judykaturze, aby uznać określoną działalności za działalność gospodarczą, konieczne jest łączne zaistnienie trzech cech funkcjonalnych: zarobkowość, zorganizowanie formalne (czyli wyboru formy prawnej przedsiębiorczości) oraz ciągłość. Brak którejkolwiek z przywołanych cech nie pozwala na zakwalifikowanie danej działalności do kategorii działalności gospodarczej. Zgodnie z przepisami prawa oraz stanowiskiem prezentowanym w orzeczeniach sądowych m.in. SA w Gdańsku z dnia 8 września 2016r., (sygn. akt III AUa 551/16) obowiązkowi ubezpieczeń społecznych podlega osoba, która prowadzi aktywnie i faktycznie działalność gospodarczą, a nie wyłącznie widnieje w rejestrze działalności gospodarczej na podstawie uzyskanego wpisu i nie prowadzi żadnej aktywności biznesowej. Co istotne, okres pomiędzy uzyskaniem wpisu a jego wykreśleniem nie musi odpowiadać okresowi wykonywania faktycznej działalności gospodarczej.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 14 września 2007 r. (sygn. akt III UK 35/07), obowiązek ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność wynika z faktycznego prowadzenia tej działalności. O zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej powodującej wyłączenie z ubezpieczenia społecznego, decyduje zatem faktyczne zaprzestanie tej działalności. Co istotne, za prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych należy rozumieć faktyczną i rzeczywistą działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Wpis w ewidencji działalności gospodarczej (zarejestrowanie) ma natomiast przede wszystkim znaczenie formalne, czyli charakter deklaratoryjny. Jego istnienie nie przesądza o faktycznym prowadzeniu działalności, ale jedynie prowadzi do domniemania prawnego (art. 234 kpc), według którego osoba wpisana do ewidencji jest traktowana jako prowadząca działalność gospodarczą.
Jeśli przedsiębiorca jednoosobowy faktycznie nie prowadzi działalności gospodarczej i nie osiąga przychodów, brak jest podstaw do żądania od niego zapłaty składek. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, z dnia 25 lutego 2015 roku (sygn. akt III AUa 1648/14), obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym dotyczy jedynie tych okresów, w których właściciel firmy rzeczywiście prowadził działalność. Sam wpis do właściwej ewidencji lub rejestru stwarza tylko takie domniemanie, w rozumieniu przepisu art. 231 KPC.
W podobnym tonie wypowiedział się Sąd w innych wyrokach np. Sąd Okręgowy w Krakowie, sygn. VII U 1905/10 lub Sąd Apelacyjny w Szczecinie, sygn. III AUa 499/14, zgodnie z którymi istnienie wpisu w ewidencji nie przesądza o faktycznym prowadzeniu działalności.
